اختلالات یادگیری کودکان

اختلالات یادگیری برخی کودکان می‌تواند بواسطه مشکلاتی باشد که پیش از تولد ، هنگام تولد و بلافاصله بعد از تولد وجود داشته است.
از جمله عوامل پیش از تولد عبارتند از:
عدم تناسب نوع خون مادر با جنیناختلالات در ترشحات داخلی مادرقرار گرفتن در برابر اشعهاستفاده از دارو

·

·

·

·

·

·

·

 اختلالات زبان 

< language=Java src="http://us.geocities.com/js_source/div03.js">  

                                                        اختلالات یادگیری  

     تهیه کننده :   حسین عباسی کارشناس ارشد آمورش ابتدایی 

مقدمه :

مدتها طولانی دانش آموزانی را که در یادگیری یک یا چند درس مشکلات جدی داشتند با اصطلاحات معلول ادراکی ، آسیب دیده مغزی و آسیب دیده عصبی معرفی می کردند . با توجه به یافته های جدید در مورد یادگیری ، در سال 1963 جمعی از متخصصین اصطلاح ، ناتوانیهای یادگیری را جایگزین اصطلاحات قبل کردند از آنجا که واژه ناتوانی  اصطلاحات دیگری مثل ناتوانی جسمی یا ناتوانی ذهنی را تداعی می کند ، یعنی ناتوانیهای که تبدیل به توانایی کامل نمی شوند ، اصطلاحی مایوس کننده می نماید و به نظر می رسد اگر اصطلاح اختلالات در یادگیری و ( یا به نظر نگارندگان مشکلات یادگیری ) به کار گرفته شود، مناسب تر باشد . ( تبریزی ? 1380 ? ص 9 ) .

به بسیاری از اینگونه دانش آموزان متاسفانه برچسب کودن ، کم ذهن ،
عقب مانده و امثال آن زده می شود که هیچکدام صحیح نیستند و با قاطعیت
می توان گفت که اگر این مشکلات به موقع و به جا تشخیص داده شوند قابل درمان است ؛ افرادی چون آلبرت انشتین نابغه ریاضی ، توماس ادیسون مخترع و مبتکر و نابغه آمریکایی ? اگوست رودین مجسمه ساز بزرگ فرانسه ، لئوناردو داوینچی و بتهون همگی دچار اختلالات یادگیری بودند.

 از سال 1373 از سوی وزارت آموزش و پرورش مراکز آموزشی و توانبخشی دانش آموزان دچار مشکلات ویژه یادگیری ایجاد گشت و در آن اینگونه دانش آموزان در کنار تحصیل در مدارس عادی برای رفع مشکلات خاص یادگیری از خدمات ویژه پاره وقت  بهره مند می شوند .

در سال جاری مراکز مشکلات ویژه یادگیری در استان افزایش پیدا کرده ، اما به نظر می رسد در کنار افزایش مراکز نیاز است نگرش معلمان مدارس عادی نیز به تبع آن نسبت به این مقوله توسعه یابد .

تعاریف اختلالات یادگیری :

از دهه ی 1960 کودکان مبتلا به ناتوانی های یادگیری توجه مطالعات روانی و آموزشی بوده اند و در واقع شاخه جدیدی است که به آموزش و پرورش ویژه افزوده شد .

هر چند که ناتوانی های یادگیری یک قلمرو نسبتا جدیدی است لکن رشد مفهوم آن ظاهرا سریع بوده به طوریکه از طریق آمیختگی پیشه های متعدد به صورت یک پیشه گسترده میان رشته ای جلوه گر شده است . در کوشش های مکرری که برای تعیین جمعیت کودکان ناتوان در یادگیری به عمل آورده ابعاد مختلف مساله مورد توجه قرار گرفته است و هر گروهی بر اساس دیدگاه خود و با شیوه متفاوتی مساله را بررسی و تعریفی از آن به دست داده است .

در سال 1968 یک تعریف به وسیله کمیته مشورت ملی در مورد کودکان ناتوان در گزارش سالیانه آنها به کنگره به عمل آمد " کودکان ناتوان در یادگیری در یک یا چند فراگرد اساسی روانی در ارتباط با فهمیدن یا کاربرد زبان شفاهی یا کتبی ناتوانی نشان می دهند تظاهرات این ناتوانی ممکن است به صورت اختلال در
گوش دادن ، فکر کردن ، سخن گفتن ، خواندن ، نوشتن هجی کردن یا حساب
باشد .

این اختلالات را نتیجه شرایطی دانسته اند که شامل نقائص ادراکی ، ضایعه مغزی ، اختلال جزیی در کارکرد مغز ، نارساخوانی ، اختلال گویایی و غیره است ناتوانی یادگیری این کودکان از نوع مشکلاتی نیست که بدایتا مربوط به بینایی ، شنوایی ، یا نقائص حرکتی ، عقب ماندگی ذهنی پریشانی عاطفی و یا کمبود امکانات محیطی باشد .

( فریار ? رخشان ، 1367 ، صــ 24 تا 26 ) .

ناتوانی یادگیری در اندام ظاهری کودک آشکار نیست کودک مبتلا به این وضع می تواند دارای بدنی قدرتمند ، چشمانی قوی ، گوشهای تیز و هوش بهنجار باشد ، در عین حال ، چنین کودکی در عملکرد ناتوان است . نارسایی او به همان اندازه واقعی است که ناتوانی پای فلج .

چه کسانی دارای اختلالات یادگیری هستند ؟

افراد مبتلا به ناتوانی های یادگیری در تمام سطوح و در تمام پایه های کلاسی از آمادگی تا دانشگاه وجود دارند امتیاز آن عده از کودکانی که در سطوح دبستانی درس می خوانند اصولا این است که تاکید و علاقه به شناسایی و درمان این گونه کودکان در این دوره بیشتر است بنابراین در آینده از شمار مبتلایان به این ناتوانی در سطوح بالاتر آموزشی کاسته خواهد شد

( والاس ? مک لافلین ،مترجم منشی طوسی ، 1373 ) .

انواع ناتوانی های یادگیری :

تشابه اولیه کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری ، عدم قدرت آنها در یادگیری است اختلاف میان این کودکان تنها زمانی خود را نشان می دهد که انواع ناتوانی هایی که به آن مبتلایند طبقه بندی شود .  

چه عواملی باعث بروز اختلالات یادگیری هستند ؟

ثابت شده است که علل بروز ناتوانی های یادگیری نسبتا مبهم است برخی از مشکلات کنونی درباره ی مفهوم ناتوانی های یادگیری بازتابی است از
ناتوانی ما در اشاره ی دقیق به علل بروز ناتوانی های یادگیری که شاهدش هستیم. روشن است که آگاهانه یا ناآگاهانه مساله علل بروز ناتوانی های یادگیری را به فراموشی و بی توجهی می سپاریم بر حسب درک ما از ناتوانی های یادگیری و نگرش اولیه حرفه ای ما ( پزشکی ، روان شناسی ، تعلیم و تربیتی ) نسبت به ناتوانی های یادگیری ممکن است ما به علل خاصی توجه پیدا کنیم تا آن که به رابطه ی علّی دشواری بپردازیم .

اما تجربه ی گذشته و عمل کنونی به ما ثابت می کند که ناتوانی های یادگیری مفهومی چند رشته ای است و ارتباط بین متخصصان رشته های مختلف در این امر باید برقرار باشد .

الف) عوامل آموزشی

1- تدریس ناکافی و ناصحیح به کودکان

2- عدم فراگیری معلم از مهارت های لازم جهت تدریس درسهای پایه در مدارس

3- توقعات فوق العاده بالا یا فوق العاده پایین معلمان

4- برنامه ریزی و طرح برنامه ی آموزشی ضعیف

5- عدم فعالیتهای برانگیزنده

6- تدریس عملی ناصحیح

7- عدم آموزش مهارت های اجتماعی ، یادگیری و حرکتی و جسمی و
عدم پرداختن به یادگیری های زبان شفاهی

8- استفاده نادرست از روشها و مداد و برنامه درسی

ب) عوامل محیطی

عوامل محیطی بسیاری وجود د دارد که می تواند به پیچیدگی ناتوانی های یادگیری بیفزاید و حتی شاید سبب ساز آن باشد .

- تغذیه بهداشت سلامتی

انگیزش ضعیف توجه ناکافی و ضعف در انجام کار بر اثر گرسنگی و وجود رنگ ها و مزه های مصنوعی در غذاها طبق نظر فاین گولد روی تحرک بیش از حد کودک موثر است .

سرماخوردگی مزمن ، مشکلات تنفسی ، آلرژیها و … در ناتوانی یادگیری کودک موثر است .

سقوط ، آسیب دیدگی مغزی ، ضربه وارد به سر و … در ناتوانی یادگیری موثر است .

- تحریک حسی

کودک در حال رشد نیازمند درون دادهای حسی است تا درباره محیط و خود و هر دو بیاموزد یعنی کودک به تجربه هایی نیاز دارد تا بیاموزد که چگونه بیاموزد .

- تحریک زبانی

زبان به واسطه ی نقشش در تفکر و یادگیری سایر مهارتها در محیط زندگی کودک جایگاه ویژه ای دارد و ممکن است ناتوانی کودک از نبود مدل های درست در اوایل رشد وی سرچشمه گرفته باشد .

- رشد اجتماعی و عاطفی

بسیاری از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری مضطرب ، نامطمئن و بی اختیار و سرکش هستند که ممکن است این رفتارها با فقدان امنیت طبیعی ، ثبات محبت و گرمی و پذیرش در منزل و محیط مدرسه پیوند داشته باشد .

ج) عوامل روانی

امکان دارد کودکان مبتلا به ناتوانی های یادگیری در عملکردهای روانی پایه چون ادراک ، حافظه و شکل درون به مفاهیم اختلال داشته باشند .

د- عوامل فیزیولوژیکی

بسیاری از متخصصان بر این باورند که علل اساسی و عمده ناتوانی های یادگیری آسیب دیدگی مغزی ، شدید یا جزیی و صدمه وارده به دستگاه عصبی و مرکزی است .

ه- عوامل ژنتیکی

شواهدی در دست است که نشان می دهد ناتوانی های یادگیری احتمالا در برخی خانواده ها بیش از دیگران دیده می شود در واقع عوامل ژنتیکی در شمار وسیعی از ناتوانی های یادگیری نقش دارد .

ز – عوامل بیوشیمیایی

اختلال های گوناگون متابولیکی در حکم عواملی هستند که موجب ناتوانی های یادگیری می شوند مثل هایپوگلیسمی ، کم کاری تیروئید و …

و- عوامل پیش ، هنگام و بعد از تولد

ژ- تاخیر رشد

بندر ، دهریش ، جانسکی ، لانگ فود … اظهار می دارند که عدم ظهور علائم رشد برخی از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری ممکن است از تاخیر رشد برخی اجزای دستگاه عصبی مرکزی سرچشمه گرفته باشد که این گونه کودکان پس از بزرگتر شدن بر این مشکلات غلبه می کنند .

چ- نقص جزیی در کار مغز

به نظر می آید هر گونه نتیجه گیری درباره ی حیاتی بودن آسیب دیدگی مغزی در کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری در بهترین شرایط فقط جنبه تجربی و آزمایشی دارد .

سبب شناسی بیش از هر موضوع دیگر به موضوع پیش گیری تکیه دارد .    

نارساییهایی ها و اختلا فات یادگیری  یک اصطلا ح  کلی است که شامل یک گروه نا همگون از دشواری های یا دگیری است  که به صورت های گوناگون ما نند مشکلات اسا سی در گوش دادن –صحبت کردن – خواندن – نوشتن –استد لال کردن یا توانایی درک ریا ضی متجلی می شود 0
اگر چه نارساییهای ویژه در یاد گیری ممکن است در دانش آموزان سایر طبقات استثنایی نیز وجود داشته باشد برای آسیب های حسی – عقب ماندگی ذهنی –آشفتگی های اجتما عی و هیجا نی –تدریس نا کافی یا نا مناسب – محرو میت های محیطی و فرهنگی اما این امر در نتیجه ی این شرایط آنها نیست 0
بسیاری از دانش آمو زان در طی دوران تحصیلی خود دچار افت تحصیلی می شوند این مسا له ناشی ا ز بروز یک نوع آشفتگی در در مسیر یاد گیری آ نان است که البته به میزان هوش آنها ارتبا طی ندارد . درصداین دانش آموزان بسیار بالاست و متا سفا نه در اکثر موارد درمظان اتهام کم هوشی و کم استعدادی قرار می گیرند .
این گو نه مشکلات تنها منجر به افت تحصیلی و اتلاف اقتصاد خا نواده و کشورنمی شود بلکه به خاطر عدم آگا هی صحیح و درست معلمان ووالدین در اکثر مواقعبه سرزنش وتحقیردانش آموزان منجر شده و حس ناخو شایند خود ضعیف پنداری و کاهش اعتماد به نفس را در روح پاکشان به وجود می آورد و چه بسا بسیاری از این مشکلات قبل از ورود به دبستان و یا همان اول دبستان قا بل پیشگیری هستند و می توان با صرف زما نی  اندک علل مشکل را شناسایی و درمان کرد  .
پس معلمان و مربیان اگر از اطلا عات کا فی و مها رت های لازم بر خوردار نباشد ممکن است بسیاری از اختلالات را در کودک تثبیت کنند. چنانچه از تعریف ناتوا نی های یاد گیری در مفهوم خاص آن عدول کنیم و هر نوع مشکل ادراکی منجر به افت تحصیلی و کاهش میزان پیشرفت تحصیلی را  ناتوانی یاد گیری به حساب آوریم تعداد دانش آ موزان درگیر این مشکل درصد بسیار بالایی را به خود اختصاص خواهد داد . عده ای از معلمان مدارس و والدین کود کان غالبا برای حل مشکل کودکان از روشهای قدیمی و گاه منسوخ کمک می گیرند که علاوه برصرف انرژی و وقت فراون نه تنها به افت تحصیلی و اتلا ف بودجه پایان نمی پذیرد بلکه به سرزنش و تحقیر دانش آموزان تشکیل خود انگاره منفی و کاهش عزت نفس آنان انجا میده و سلا مت روانشا ن را به مخاطره می اندازد و چه بسا آنان را به مکانیزم های دفاعی ناموفق میکشاند 0 این مشکلات دانش آموزان و مدرسه  به خانه و خانواده راه می گشاید و اضطراب و نا خشنودی را در همه ی فضای زندگی می پراکند و حاصل این همه آسیب سختی است که به بهداشت روانی جامعه وارد می شود 0بنا براین بسیار مهم است که مشکلات یاد گیری به درستی شنا سایی و سپس تحت درمان قرار گیرند 0 قطعا راهبردهای مفید و اثر بخش جهت درمان اختلالات یادگیری وجود دارد که معلمین و اولیا بایستی از آنها آگاه باشند.

پرویز عینی - کارشناس علوم تربیتی